Przyszłość polskiego rynku gazowego - prognozy na lata 2023-2030

Wprowadzenie do prognoz rynku gazowego

Polski rynek gazu ziemnego stoi u progu fundamentalnych zmian. Transformacja energetyczna, geopolityczne napięcia, dywersyfikacja źródeł dostaw oraz nowe technologie to tylko niektóre z czynników, które będą kształtować jego przyszłość w najbliższych latach. W tym artykule przedstawiamy prognozy i scenariusze rozwoju polskiego rynku gazowego na lata 2023-2030.

Nasze analizy opierają się na danych historycznych, obecnych trendach rynkowych, planowanych inwestycjach oraz strategiach głównych graczy. Przedstawiamy również wpływ regulacji krajowych i unijnych na przyszły kształt rynku.

Kluczowe czynniki kształtujące przyszłość polskiego rynku gazu

Przyszłość polskiego rynku gazowego będzie determinowana przez szereg wzajemnie powiązanych czynników:

1. Transformacja energetyczna i polityka klimatyczna UE

Unia Europejska dąży do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku. W ramach pakietu "Fit for 55" planowane jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 55% do 2030 roku (w porównaniu do poziomu z 1990). Polityka ta będzie miała fundamentalny wpływ na rolę gazu ziemnego w miksie energetycznym Polski.

W krótkim i średnim terminie (do 2030 roku) gaz ziemny będzie pełnić rolę "paliwa przejściowego" - zastępując wysokoemisyjny węgiel, a jednocześnie zapewniając stabilność systemu energetycznego w okresie rozwoju odnawialnych źródeł energii (OZE). W dłuższej perspektywie (po 2030 roku) jego rola będzie jednak stopniowo maleć na rzecz zeroemisyjnych źródeł energii.

2. Dywersyfikacja źródeł dostaw

Polska konsekwentnie realizuje strategię uniezależnienia się od dostaw gazu z Rosji. Kluczowe elementy tej strategii to:

• Terminal LNG w Świnoujściu - jego przepustowość zostanie zwiększona z 5 do 8,3 mld m³ rocznie do 2024 roku
• Baltic Pipe - gazociąg łączący Polskę z norweskimi złożami gazu przez Danię, o przepustowości 10 mld m³ rocznie, który został uruchomiony w 2022 roku
• FSRU (Floating Storage Regasification Unit) - pływający terminal LNG w Zatoce Gdańskiej, planowany na 2028 rok, o przepustowości 4,5 mld m³ rocznie
• Rozbudowa połączeń międzysystemowych - ze Słowacją, Litwą, Czechami i Ukrainą

Do 2030 roku Polska będzie dysponować zdywersyfikowanym portfolio importowym, co znacząco zwiększy bezpieczeństwo energetyczne kraju i elastyczność w zakupach gazu.

3. Krajowe wydobycie gazu

Obecnie Polska pokrywa około 20% zapotrzebowania na gaz z krajowych złóż. Według prognoz PGNiG, poziom krajowego wydobycia będzie się utrzymywał na względnie stabilnym poziomie w najbliższych latach, z niewielką tendencją wzrostową do 2025 roku, a następnie stopniowym spadkiem po 2027 roku w miarę wyczerpywania się eksploatowanych złóż.

Jednocześnie prowadzone są intensywne prace poszukiwawcze, które mogą przynieść odkrycie nowych złóż, szczególnie w Wielkopolsce i na Podkarpaciu. PGNiG inwestuje również w krajowe wydobycie mając nadzieję, że pozwoli to utrzymać produkcję na poziomie około 4,5 mld m³ rocznie do 2030 roku.

4. Wzrost znaczenia gazów zdekarbonizowanych

W perspektywie do 2030 roku będziemy obserwować stopniowy wzrost znaczenia gazów zdekarbonizowanych:

• Biometan - produkowany z biogazu rolniczego i odpadowego. Zgodnie z "Mapą drogową biometanu" opracowaną przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska, do 2030 roku w Polsce ma powstać 500 biometanowni produkujących łącznie około 2 mld m³ biometanu rocznie
• Wodór - szczególnie tzw. zielony wodór produkowany w elektrolizerach zasilanych energią z OZE. Polska Strategia Wodorowa zakłada instalację elektrolizerów o mocy 2 GW do 2030 roku
• Syntetyczny gaz ziemny (SNG) - produkowany w procesie metanizacji CO₂ z wykorzystaniem wodoru

Gazy zdekarbonizowane będą początkowo mieszane z konwencjonalnym gazem ziemnym (w przypadku wodoru do 10-20%), a w dłuższej perspektywie mogą go całkowicie zastąpić w niektórych zastosowaniach.

Prognozy zapotrzebowania na gaz w Polsce do 2030 roku

Prognozowanie zapotrzebowania na gaz jest obarczone znaczną niepewnością ze względu na liczne czynniki wpływające na konsumpcję tego surowca. Przedstawiamy trzy scenariusze rozwoju:

Scenariusz bazowy (najbardziej prawdopodobny):

• 2023: 19,5 mld m³
• 2025: 21,2 mld m³
• 2027: 22,0 mld m³
• 2030: 21,5 mld m³

W scenariuszu bazowym zakładamy początkowy wzrost zapotrzebowania na gaz związany z zastępowaniem węgla w energetyce i ciepłownictwie, a następnie stabilizację i lekki spadek po 2027 roku w związku z rozwojem OZE i poprawą efektywności energetycznej.

Scenariusz wysokiego wzrostu:

• 2023: 19,8 mld m³
• 2025: 22,5 mld m³
• 2027: 24,3 mld m³
• 2030: 25,0 mld m³

Ten scenariusz zakłada dynamiczną gazyfikację kraju, szybsze odchodzenie od węgla oraz wolniejszy niż zakładano rozwój OZE, co skutkuje większym zapotrzebowaniem na gaz jako paliwo przejściowe.

Scenariusz niskiego wzrostu:

• 2023: 19,2 mld m³
• 2025: 20,0 mld m³
• 2027: 19,5 mld m³
• 2030: 18,0 mld m³

W tym scenariuszu zakładamy szybszy niż oczekiwano rozwój OZE, wyższe ceny gazu ograniczające jego konkurencyjność oraz ambitniejszą politykę klimatyczną skutkującą szybszym odejściem od paliw kopalnych.

Przewidywane zmiany struktury rynku

Polski rynek gazu przechodzi proces liberalizacji, który będzie kontynuowany w najbliższych latach. Prognozujemy następujące zmiany w strukturze rynku:

1. Udział głównych graczy w rynku detalicznym (prognoza na 2030 rok):

• PGNiG/ORLEN: 65-70% (spadek z obecnych około 85%)
• Fortum: 8-10% (wzrost z obecnych około 5%)
• Hermes Energy Group: 5-7% (wzrost z obecnych około 3%)
• Tauron: 4-6% (wzrost z obecnych około 2%)
• Inni dostawcy: 12-15% (wzrost z obecnych około 5%)

Przewidujemy stopniowe zmniejszanie dominacji PGNiG/ORLEN i wzrost znaczenia alternatywnych dostawców, szczególnie w segmencie klientów biznesowych.

2. Konsolidacja rynku

Jednocześnie spodziewamy się procesów konsolidacyjnych, szczególnie wśród mniejszych dostawców. Prawdopodobne są przejęcia mniejszych firm przez większe grupy energetyczne, zarówno krajowe, jak i zagraniczne.

3. Nowe modele biznesowe

Do 2030 roku na rynku pojawią się nowe modele biznesowe, takie jak:

• Agregatorzy usług energetycznych - oferujący kompleksowe zarządzanie energią (gaz, prąd, ciepło)
• Dostawcy gazów zdekarbonizowanych - specjalizujący się w biometanie i wodorze
• Platformy peer-to-peer - umożliwiające bezpośrednią wymianę gazu między prosumentami i konsumentami

Infrastruktura gazowa - plany rozwoju do 2030 roku

Infrastruktura gazowa w Polsce będzie systematycznie rozbudowywana i modernizowana w najbliższych latach:

1. System przesyłowy

Operator systemu przesyłowego Gaz-System planuje do 2030 roku inwestycje o wartości około 18 mld zł, obejmujące:

• Rozbudowę tzw. Pierścienia Bałtyckiego - systemu gazociągów wokół Morza Bałtyckiego
• Budowę nowych połączeń międzysystemowych z państwami sąsiednimi
• Modernizację istniejących gazociągów przesyłowych
• Przystosowanie części sieci do transportu wodoru (tzw. hydrogen-ready)

2. Systemy dystrybucyjne

Polska Spółka Gazownictwa (PSG) planuje do 2030 roku:

• Przyłączenie do sieci dystrybucyjnej około 3,5 tys. nowych miejscowości
• Zwiększenie stopnia gazyfikacji kraju z obecnych 65% do około 80%
• Wymianę starych rurociągów stalowych na nowoczesne rury z polietylenu
• Wdrożenie inteligentnych sieci gazowych (smart gas grids)

3. Magazyny gazu

Gas Storage Poland planuje zwiększenie pojemności podziemnych magazynów gazu (PMG) z obecnych 3,2 mld m³ do około 4,0 mld m³ do 2030 roku poprzez:

• Rozbudowę istniejących instalacji magazynowych
• Budowę nowego magazynu w kawernach solnych
• Zwiększenie zdolności zatłaczania i odbioru gazu

Prognozy cenowe na lata 2023-2030

Prognozowanie cen gazu w długim horyzoncie czasowym jest obarczone dużą niepewnością, szczególnie w kontekście obecnej niestabilności rynków energetycznych. Niemniej jednak, można wskazać pewne trendy:

1. Krótkoterminowe (2023-2024):

Po okresie ekstremalnie wysokich cen w latach 2021-2022, spodziewamy się stabilizacji i stopniowego spadku cen hurtowych gazu w Europie do poziomu 50-60 EUR/MWh (z ponad 100 EUR/MWh w szczytowym okresie). Główne czynniki to:

• Zwiększona podaż LNG na rynku światowym
• Rozbudowa infrastruktury importowej w Europie
• Adaptacja rynków do nowej struktury dostaw

2. Średnioterminowe (2025-2027):

W perspektywie średnioterminowej prognozujemy dalszy spadek cen hurtowych gazu do poziomu 40-50 EUR/MWh. Czynniki wpływające na ten trend to:

• Ustabilizowanie się europejskiego rynku po kryzysie energetycznym
• Wzrost efektywności energetycznej ograniczający popyt
• Rozwój OZE zmniejszający zapotrzebowanie na gaz w energetyce

3. Długoterminowe (2028-2030):

W dłuższej perspektywie ceny hurtowe gazu będą kształtowane przez sprzeczne tendencje:

• Z jednej strony, rosnące koszty emisji CO₂ (w ramach systemu EU ETS) będą podnosić cenę efektywną gazu
• Z drugiej strony, rozwój technologii LNG i gazów zdekarbonizowanych będzie wywierać presję na obniżenie cen

W rezultacie prognozujemy względną stabilizację cen hurtowych w przedziale 45-55 EUR/MWh, przy rosnącym udziale gazów zdekarbonizowanych (które początkowo będą droższe od konwencjonalnego gazu ziemnego).

4. Wpływ na odbiorców końcowych

Dla odbiorców końcowych w Polsce ceny będą zależeć nie tylko od trendów hurtowych, ale również od:

• Polityki regulacyjnej URE (dla taryf regulowanych)
• Poziomu konkurencji na rynku detalicznym
• Kosztów dystrybucji i przesyłu
• Polityki podatkowej państwa

Spodziewamy się, że po okresie zamrożenia cen i ochrony taryfowej, ceny dla odbiorców końcowych będą stopniowo wracać do poziomów rynkowych, z zachowaniem mechanizmów osłonowych dla odbiorców wrażliwych.

Wyzwania i ryzyka dla sektora gazowego

Polski sektor gazowy stoi przed szeregiem wyzwań i ryzyk, które mogą wpłynąć na jego rozwój w perspektywie 2030 roku:

1. Wyzwania regulacyjne:

• Zaostrzająca się polityka klimatyczna UE - kolejne pakiety regulacji mogą przyspieszyć odchodzenie od paliw kopalnych, w tym gazu ziemnego
• Taksonomia zrównoważonego finansowania - utrudniająca finansowanie projektów gazowych
• Mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂ (CBAM) - wpływający na konkurencyjność przemysłu wykorzystującego gaz

2. Wyzwania technologiczne:

• Integracja gazów zdekarbonizowanych - wymagająca dostosowania infrastruktury
• Rozwój konkurencyjnych technologii bezemisyjnych - mogących wypierać gaz z miksu energetycznego szybciej niż zakładano
• Cyfryzacja i cyberbezpieczeństwo - rosnące znaczenie ochrony krytycznej infrastruktury gazowej

3. Wyzwania rynkowe:

• Zmienność cen surowców energetycznych - utrudniająca długoterminowe planowanie inwestycji
• Konkurencja ze strony innych źródeł energii - szczególnie OZE, których koszty systematycznie spadają
• Niepewność co do długoterminowego popytu - utrudniająca podejmowanie decyzji inwestycyjnych

4. Ryzyka geopolityczne:

• Niestabilność w regionach wydobycia gazu - mogąca wpływać na dostępność i ceny surowca
• Konkurencja o ograniczone zasoby LNG - szczególnie ze strony rynków azjatyckich
• Nieprzewidywalne decyzje polityczne głównych eksporterów gazu - mogące destabilizować rynki

Podsumowanie i wnioski

Polski rynek gazu stoi u progu fundamentalnej transformacji. Do 2030 roku będziemy świadkami znaczących zmian w strukturze rynku, źródłach dostaw, technologiach oraz regulacjach. Główne trendy, które będą kształtować przyszłość sektora to:

• Pełna dywersyfikacja źródeł dostaw - uniezależniająca Polskę od dominujących dostawców
• Postępująca liberalizacja i konsolidacja rynku - prowadząca do bardziej konkurencyjnego środowiska
• Wzrost znaczenia gazów zdekarbonizowanych - szczególnie biometanu i wodoru
• Transformacja infrastruktury gazowej - dostosowana do nowych wyzwań i technologii
• Zmieniająca się rola gazu w miksie energetycznym - od paliwa przejściowego do komponentu systemu zeroemisyjnego

Dla konsumentów te zmiany oznaczają większy wybór dostawców, nowe produkty i usługi oraz potencjalnie bardziej stabilne ceny w długim terminie. Dla firm działających w sektorze kluczowe będzie dostosowanie strategii biznesowych do zmieniającego się otoczenia oraz inwestycje w nowe technologie i rozwiązania.

Polski sektor gazowy ma przed sobą dekadę intensywnych zmian, które - jeśli zostaną właściwie zarządzane - mogą przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego kraju, wsparcia transformacji energetycznej oraz stworzenia nowych możliwości gospodarczych.